Luister de podcast van dit interview ook op ons Spotify kanaal of lees de uitwerking in de onderstaande blog.

Naarmate het hoger onderwijs flexibeler wordt, krijgen studenten meer verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Het is daarom essentieel dat zij hun eigen leerproces goed kunnen sturen. Hoe kunnen docenten technologie inzetten om studenten te ondersteunen bij het zelf reguleren van hun leerproces?

In dit interview spreken we hierover met Eelco Braad, senior onderzoeker bij het lectoraat Digitale Transformatie aan de Hanze. Eelco is daarnaast als onderzoeker verbonden aan het SELFLEX Consortium en Jarin van der Kooi, masterstudent digitale technologie, ook aan de Hanze en die onderzoek doet naar een learning dashboard gericht op het vergroten van eigenaarschap over het leerproces.

Zelfregulerend leren bij keuzeprocessen

In het onderzoek naar zelfgereguleerd leren wordt meestal gebruik gemaakt van het model van Zimmerman (2002) en ook bij SELFLEX staat dit model centraal. Een student die volgens het model van Zimmerman zelf regie neemt over het leerproces, doorloopt 3 fasen: de voorbereidings-, uitvoerings-, en reflectiefase. Je zou de fases die Zimmerman beschrijft ook kunnen vergelijken met een keuzeproces:

In de voorbereidingsfase formuleert de student persoonlijke doelen en oriënteert zich op wat er allemaal mogelijk is binnen de opleiding (bijvoorbeeld qua specialisaties, modules, minoren of vakken). De student maakt daarbij een plan over hoe de student tot een weloverwogen en passende keuze gaat komen en welke acties in welke tijd daarvoor nodig zijn.

In de uitvoeringsfase onderneemt de student zelfstandig acties om tot een bewuste keuze te komen, zoals het verzamelen van informatie, advies inwinnen bij bijvoorbeeld docenten en het maken van een planning om tot een keuze te komen. De student monitort daarbij actief of de acties of strategieën worden ingezet en als ze worden ingezet om tot een keuze te komen ook opleveren wat de student gehoopt of bedacht had of dat er bijgesteld moet worden.

Nadat de keuzes gemaakt zijn, kijkt de student tijdens de reflectiefase terug om te beoordelen of deze tevreden was over de gemaakte keuzes en of de keuzes bijgedragen hebben aan zijn of haar persoonlijke ontwikkeling. Dit reflectieproces helpt vervolgens weer bij het maken van toekomstige keuzes.

Dus een student die deze stappen doorloopt, laat zelfstandigheid, doelgerichtheid en reflectief vermogen zien, en kan de opleidingskeuzes optimaal benutten om persoonlijke en professionele ambities te verwezenlijken.

1. Persoonlijke Ervaringen

Hoe is jouw interesse voor zelfgereguleerd leren van studenten ontstaan?

Eelco Braad: Mijn interesse ontstond door een specifieke student die moeite had met zijn afstudeerproject. Hij wist niet hoe hij moest plannen of de theorie moest begrijpen en volgde blindelings de wekelijkse adviezen van zijn begeleiders. Ik vond het zorgelijk dat de student geen idee had dat er iets aan de hand was en dacht dat hij met de wekelijkse adviezen wel zou komen waar hij moest zijn. Dit zette mij aan het denken over metacognitie, een deel van zelfgereguleerd leren—het inspecteren van je eigen leren en daar mee weten om te gaan. Mijn conclusie was dat deze student nooit geleerd had hoe hij zijn leerproces kon reguleren, wat mijn interesse in zelfregulatie sterk heeft aangewakkerd.

Jarin van der Kooi: Mijn interesse ontstond tijdens mijn studie Digitale Technologie. Ik ontwikkelde interesse in zelfregulatie door mijn persoonlijke ervaringen tijdens de studie. Ik vond het moeilijk om te plannen en op tijd en effectief te reflecteren. Ik merkte dat veel vaardigheden, zoals het leren van fouten, niet worden aangeleerd, en besloot dit onderwerp verder te onderzoeken.

2. Belang en beschikbaarheid van digitale ondersteuning van zelfgereguleerd Leren

Welke rol speelt technologie in het bevorderen van zelfgereguleerd leren?

Eelco Braad: Technologie moet niet gezien worden als vervanging voor docenten of klasgenoten, maar als aanvulling. Docenten en begeleiders zorgen voor een grote meerwaarde in het leerproces, maar zijn niet altijd beschikbaar of volledig geïnformeerd over de specifieke behoeften van een student. Technologie kan ondersteuning bieden, onafhankelijk van expert, tijd en plaats, en kan zowel een stukje regulatie van de student overnemen als helpen bij de ontwikkeling van zelfregulatievaardigheden. Technologie kan advies geven op het gebied van bijvoorbeeld leerstrategieën en uiteindelijk studenten helpen om deze zelf te kiezen en toe te passen.

Zijn digitale tools onmisbaar?

Eelco Braad: Digitale tools zijn niet altijd noodzakelijk. De zogenaamde ‘technology push‘, waarbij technologie in de klas wordt geduwd omdat het beschikbaar is, is geen goede reden om het te gebruiken. Als de educatieve omgeving goed functioneert, dan is technologie wellicht niet nodig. Echter, op bepaalde momenten zoals de start van een studie of het afstuderen, kan technologie waardevolle ondersteuning bieden in het verbinden van verschillende momenten in je leerproces. Als het goed geïntegreerd is met en afgestemd op de lesinhoud, de lesvorm en de didactiek, dan kan het sterk zijn.

Wat zijn alternatieve oplossingen als digitale tools niet voor handen zijn?

Eelco Braad: Er zijn veel praktische alternatieven zonder specifieke digitale tools. Studenten kunnen in een online dagboek bijhouden of gebruik maken van de wiki-functionaliteit in hun elektronische leeromgeving. Docenten kunnen in de elektronische leeromgeving ook berichten plaatsen die studenten vragen hun leerstrategieën te scoren of hun voortgang te melden. Deze methoden kunnen effectief zijn in het ondersteunen van zelfregulatie, zelfs zonder specifieke software.

Als we spreken over technologie en digitale tools, over wat voor soort tools hebben we het dan?

Eelco Braad: De categorie van tools voor zelfregulatie is breed. Dit kan variëren van digitale dagboeken waarin studenten hun leeractiviteiten en -processen bijhouden, tot portfolio-tools waarin studenten hun leerproces en leeruitkomsten in beeld kunnen houden en monitoren. Er zijn ook specifieke apps en games die studenten kunnen helpen.

Welke typen digitale tools kom je tegen in jouw literatuuronderzoek en waar richten die zich op?

Eelco Braad: We zien verschillende vormen van technologie zoals web-based tools, mobiele apps, tablets, games en intelligent tutoring systems (ITS). ITS bieden rijke digitale omgevingen waarin leerinhoud, oefeningen en hulpmiddelen voor zelfregulatie geïntegreerd zijn. Deze systemen kunnen studenten op relevante momenten vragen om hun leerproces te beoordelen, wat moeilijker is in standaard elektronische leeromgevingen. Hoewel we verwachten dat tools over alle fases van zelfregulatie ondersteuning bieden, zien we vaak dat ze zich richten op specifieke componenten van zelfregulatie.

Welke zelfregulatievaardigheden krijgen de meeste aandacht in digitale tools?

Eelco Braad: Veel tools concentreren zich op de voorbereidende fase zoals het stellen van doelen en het kiezen van leerstrategieën. De affectieve kant van zelfregulatie is zwaar onderbelicht en moeilijker te integreren in technologie.

Vaak richten studies en tools zich op specifieke taken of kortere termijnen, terwijl een holistische, langere termijn benadering ontbreekt. Dit is jammer, omdat de voordelen van zelfregulatie duidelijker worden na langdurig gebruik en gewoontevorming.

Jarin van der Kooi: Ik vind het principe van lifelong learning heel belangrijk en het ontwikkelen van vaardigheden die studenten niet alleen tijdens hun studie, maar ook in hun toekomstige loopbaan kunnen gebruiken. Het is essentieel dat studenten zichzelf leren kennen en hun vaardigheden continu ontwikkelen, waardoor ze inzichten en vaardigheden van vakken meenemen naar volgende vakken en naar hun toekomst.

Waarom komen tools die meer gericht zijn op het leertraject minder vaak voor?

Eelco Braad: Ten eerste, implementatie over meerdere vakken en langdurige perioden is complex en daarom minder frequent voorkomend. Ten tweede, het vereist rijpe technologie die geschikt is voor verschillende momenten en contexten in het leerproces. Tenslotte is langdurig onderzoek hiernaar moeilijker uit te voeren.

3. Inzet van digitale tools door docenten

Waar hebben docenten behoefte aan?

Jarin van der Kooi: Docenten hebben behoefte aan meer informatie en inzicht in het leerproces van de student om coaching beter aan te laten sluiten op het persoonlijke leerpad van de student en om tijd te besparen.

Hoe zet je digitale tools zo effectief mogelijk in in je onderwijs?

Eelco Braad: Het is cruciaal om eerst de didactische aanpak en doelen van het onderwijs duidelijk te definiëren. Technologie moet vervolgens goed passen bij deze didactiek en geïntegreerd worden in het onderwijsprogramma, anders zullen studenten het snel laten liggen.

Hoe kunnen docenten studenten motiveren om digitale tools actief te gebruiken?

Jarin van der Kooi: Studenten moeten de voordelen van digitale tools zien en begrijpen. Het is belangrijk om hen te laten zien hoe deze tools hun leerproces kunnen vergemakkelijken en hen intrinsiek motiveren om deze actief te gebruiken. Deze motivatie moet voortkomen uit de meerwaarde van de tool en integratie in het lesprogramma.

Hoe integreer je als docent digitale tools voor zelfgereguleerd leren in je onderwijs zonder studenten te overweldigen?

Jarin van der Kooi: Tools moeten simpel en overzichtelijk blijven. Ze mogen geen extra last vormen, maar juist studenten helpen en tijd besparen. Een combinatie van functies in één systeem kan de complexiteit verminderen en studenten helpen zonder overweldigd te raken.

Hoe kunnen docenten ondersteund worden bij het effectief benutten van technologie?

Eelco Braad: Ondersteuning moet nauw verbonden zijn met de onderwijspraktijk. Hanze richt zich op flexibele leerpaden waarin regulatievaardigheden zijn gepositioneerd. Om vertrekpunt om hieraan de komende tijd aandacht te geven.

Als je het specifiek over het gebruik van technologie hebt, dan hebben we een programma digitale transformatie. Dit programma bestaat uit verschillende onderdelen zoals de Digi-Edu-hub, artificial intelligence, learning analytics en EDU-lab voor digitale technologie.

Voorbeelden van Digitale Tools

Welke digitale tools hebben jullie ontwikkeld?

Jarin van der Kooi: De tool Talent Tree gaat over het hele curriculum en richt zich op planning (o.a. doelen die te maken hebben met het curriculum maar ook doelen m.b.t. zelfregulatie), monitoring en reflectie. Talent Tree verzamelt data die inzichten bieden aan zowel docenten als studenten, waardoor persoonlijke ontwikkeling wordt gestimuleerd en de focus verschuift van extrinsieke naar intrinsieke motivatie. De tool geeft daarnaast ook handvatten zoals hoe het beste gepland of gemonitord kan worden.

Eelco Braad: Ons prototype heeft als doel studenten op de langere termijn inzicht te geven in en over hun leerproces en gerichte ondersteuning te bieden. Het systeem helpt studenten bij het stellen van doelen, maken van plannen en reflecteren op hun leerstrategie, en biedt feedback om hun processen te verbeteren. Wat we hebben gezien bij het gebruik van deze tool? Studenten die het meeste baat zouden hebben bij deze tool maken er vaak minder gebruik van, terwijl studenten die al beter scoren op metacognitie deze tool juist wel toepassen. Bovendien neemt het gebruik van de tool snel af zonder regelmatige face-to-face begeleiding en aandacht voor de tool.

Hoe ziet de tool er precies uit?

Eelco Braad: Voorbeelden van de tool staan op MeLearning. Hier kun je de tool ook zelf uitproberen. De tool bevat intuïtieve menu’s met verschillende onderdelen van het leerproces, zoals doelen stellen, plannen (niet alleen in de tijd maar ook hoe ga je het doen) maar en reflecteren. Studenten kunnen hun voortgang bijhouden, strategieën kiezen en tips en feedback ontvangen. Sociale functionaliteiten maken het mogelijk om samen te werken en elkaar te ondersteunen.

Welke informatie over leerstrategieën zit in de tool?

Eelco Braad: De tool biedt strategische kaarten met leerstrategieën zoals spreiden van leeractiviteiten, maken van toetsvragen en voorbereiden van ondersteuning en hulp. Deze beschrijven de strategie die in de context van een specifieke fase past, zodat studenten die op dat moment kunnen toepassen.

Was het gebruik van de tool verplicht of vrijwillig?

Eelco Braad: Het gebruik van de tool was vrijwillig om te zien of studenten het uit zichzelf gaan gebruiken. Zolang er ondersteuning tijdens lessen en bijeenkomsten is, blijft het gebruik redelijk consistent. Zonder deze ondersteuning daalt het snel.

Hoe kun je studenten motiveren om de tool te gebruiken?

Jarin van der Kooi: Om studenten te motiveren om de tool te gebruiken, is het essentieel om duidelijk te communiceren wat de voordelen zijn, hoe het hun leerproces vergemakkelijkt en wat de toekomstige voordelen zijn. De informatieoverdracht moet goed zijn. Daarnaast moet er rekening worden gehouden met de wensen van de studenten en moet benadrukt worden dat het doel is om hen te helpen bij hun leerproces, fouten te leren maken en hun zelfregulerende vaardigheden te verbeteren.

Eelco Braad: De mooiste feedback die ik heb gekregen was van een student. Deze student was aanvankelijk sceptisch over het gebruik van de tool, maar de student merkte uiteindelijk dat het hielp om stress en angst die tijdens de studie werd ervaren te verminderen. Door de tool te gebruiken en zich voor te bereiden op het college, ging de student met meer vertrouwen naar het college.

SELFLEX-consortium

Welke inzichten, tools of interventies hopen jullie binnen SELFLEX te ontwikkelen?

Eelco Braad: Binnen SELFLEX hopen we twee belangrijke sporen te ontwikkelen. Het eerste spoor richt zich op hoe meer keuzemogelijkheden binnen opleidingen een sterker beroep doen op zelfregulatievaardigheden van studenten. Technologie kan hierbij een rol spelen door te onderzoeken hoe die bijdraagt aan het verbinden van lesstof, inhoud en aanpak, en door interventies te ontwikkelen die studenten helpen bij het maken van keuzes in hun leerproces. Het tweede spoor richt zich op de langdurige ontwikkeling van zelfregulatievaardigheden. Het idee is om deze vaardigheden in de gereedschapskist en gewoonten van studenten te verankeren via gedragsverandering. SELFLEX wil vanuit de technologische kant bijdragen aan het inzicht in hoe deze vaardigheidsontwikkeling effectief kan plaatsvinden over een langere periode.

4. Toekomst

Als jij één verandering zou mogen noemen, welke verandering zou je graag zien in het hoger onderwijs om dat belang van zelfregulerend leren verder te benadrukken en te ondersteunen?

Jarin van der Kooi: Het zou goed zijn om de cijfermatige prestatiedruk te verschuiven naar het ontwikkelen van intrinsieke motivatie bij studenten.

 

Eelco Braad: Eelco Braad wenst dat de nadruk weer meer op het leren zelf komt te liggen in plaats van op het produceren van verslagen en opdrachten voor opdrachtgevers. De studieperiode zou juist de tijd moeten zijn om te leren en fouten te maken. Zelfregulatie komt dan sterker in beeld.

Inzichten

  1. Technologie als hulpmiddel
    1. Zie technologie als een aanvulling op docenten en medestudenten, niet als vervanging. Het biedt ondersteuning onafhankelijk van docenten, medestudenten, tijd en plaats.
  2. Gebruiksdoelen en didactische aanpak
    1. Digitale tools zijn alleen nuttig als ze het leerproces daadwerkelijk verbeteren en niet simpelweg omdat ze beschikbaar zijn; een goed functionerende educatieve omgeving kan prima zonder technologie.
    2. Technologie kan gebruikt worden voor zowel het overnemen van een stukje regulatie van de student als het ontwikkelen van zelfregulatievaardigheden.
  3. Integratie en afstemming
    1. Inzet van technologie kan sterk zijn als het goed geïntegreerd is met en afgestemd is op de lesinhoud, de lesvorm en de didactiek.
    2. Bij inzet van digitale tools, zorg:
      1. dat de technologie goed past bij de doelen en didactische aanpak van het onderwijs
      2. voor een goede integratie in het lesprogramma en communiceer duidelijk over de meerwaarde van de digitale tool
      3. dat tools eenvoudig te gebruiken zijn en combineer functies in één tool
      4. voor ondersteuning en aandacht voor de tool tijdens de onderwijsbijeenkomsten anders daalt het gebruik van dergelijke tools snel
  1. Holistische benadering
    1. Veel digitale tools richten zich op specifieke elementen van zelfregulatie, maar een holistische benadering over langere tijd is essentieel voor het ontwikkelen van zelfregulatievaardigheden
  2. Alternatieve hulpmiddelen
    1. Indien geen digitale tools voorhanden zijn, kunnen online dagboeken, wiki-functionaliteiten, berichten of opdrachten in de digitale leeromgeving ook effectief zijn in het ondersteunen van zelfregulatie

Show notes

Kennismaking met de tool van Jarin van der Kooi: https://www.talenttree.education/

Onderzoek van Eelco Braad naar technologie bij zelfregulerend leren: melearning.eu/phd/

Kennismaking met de tool van Eelco Braad: melearning.eu/app/

Podcasts & Webinars